Pałac Ujazdowski w Warszawie

Na miejscu zajmowanym obecnie przez współczesny Zamek Ujazdowski już w XIII wieku istniał drewniany gród należący do książąt mazowieckich. Nosił on nazwę Jazdów. Po zniszczeniach, będących skutkiem najazdów wojsk litewskich na przełomie XIII i XIV wieku, dwór książąt mazowieckich został przeniesiony na tereny osady Warszowa [Warszawa], a Jazdów przekształcony został na letnią rezydencję księcia. Stary dwór przejął podczas swego panowania król Zygmunt I Stary, a po śmierci monarchy utrzymywała go królowa Bona Sforza. Zamek Ujazdowski został rozbudowany w celach mieszkalnych przez włoską monarchinię. Drewniane założenie zamkowe uległo przebudowie za panowania królowej Anny Jagiellonki i króla Stefana Batorego. Królowa kazała zbudować nowy piętrowy drewniany dwór na północ od dzisiejszego zamku.

Po przeniesieniu stolicy do Warszawy w 1596 roku, król Zygmunt III Waza rozbudował zamek w Ujazdowie i uczynił z niego letnią rezydencję królewską. W 1624 roku król Zygmunt III Waza kazał wznieść w pobliżu starego zamku murowany pałac na planie kwadratu z czterema wieżami, dziedzińcem arkadowym i loggią widokową, która znajdowała się od strony Wisły. Autorem projektu nowego pałacu był prawdopodobnie jeden z dwóch najbardziej cenionych architektów królewskich, Giovanni Battista Trevano, lub Matteo Castello. Realizację założeń króla Zygmunta III Wazy nadzorował jego następca, syn Władysław IV Waza. Za jego czasów ukształtowała się surowa forma pałacu, kontrastująca z bogatymi, wyposażonymi w liczne dzieła sztuki wnętrzami. Monarcha zmienił układ pokoi pałacowych, różnicując je pod względem wielkości. Pałac Ujazdowski stał się nieoficjalną rezydencja królewską dynastii Wazów i pełnił funkcję villa suburbia.[1] Pałac Ujazdowski tonął w zieleni, która go dookoła otaczała. Las, sadzawki wodne oraz łąki pozwalały zapomnieć o bliskości miasta. Przy pałacu założono wspaniałe ogrody. W pobliżu znajdował się gęsty bór, który ogrodzono wysokim płotem i stworzono zwierzyniec, który stał się domem dzikich zwierząt. Właśnie tu, do specjalnie zbudowanej altany przywożono dostojnych cudzoziemców, by mogli podziwiać z bliska żubry, niedźwiedzie, a nawet tury. Za czasów Jana II Kazimierza Wazy wzbogacono pałacowy zwierzyniec okazami zwierząt egzotycznych, m.in. tygrysem i lampartem. Na terenie Ujazdowa zbudowano też niewielki pawilon kąpielowy, czyli łazienki królewskie, służące dla potrzeb letniej rezydencji królewskiej. 

Podczas najazdu szwedzkiego w latach 1655 – 1660 swoją kwaterę w pałacu umieścił król Szwecji, Karol Gustaw, a sam budynek znacznie ucierpiał w wyniku celowej dewastacji przy wycofywaniu się wojsk szwedzkich ze stolicy Rzeczypospolitej. Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych w Ujazdowie ulokowano mennicę państwową. Później decyzją sejmu pałac wraz z okolicznymi dobrami przeszedł w posiadanie rodziny Lubomirskich.

---

[1] rezydencja na przedmieściach