Robotnicy w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w latach 1945 - 1989

„Robotnicy – według propagandy – nazywani byli gospodarzami kraju.”[1] Niestety władze nie traktowały robotników jak równoległych partnerów we wspólnym planowaniu i „tworzeniu” lepszego kraju i społeczeństwa. Dopiero 28 czerwca 1956 roku był dniem przełomowym w historii polskich robotników. Był to dzień wyjątkowy nie dlatego, że robotnicy  fabryki im. Stalina w Poznaniu zastrajkowali, lecz dlatego, iż wyszli z zakładu i ruszyli tłumnie w stronę centrum miasta pokazując swoją „społeczną siłę”. Kiedy zawyła syrena fabryczna, około dziesięć tysięcy ludzi  wyruszyło w stronę centrum miasta, a po drodze do strajkujących dołączali się robotnicy z innych zakładów. W centrum Poznania zebrało się około pięćdziesiąt tysięcy osób. 

Następnym ważnym wydarzeniem w historii ruchu robotniczego był dzień 12 grudnia 1970 roku. Tego dnia wieczorem, władze ogłosiły podwyżkę cen artykułów spożywczych. Dnia 14 grudnia  wybuchł spontaniczny strajk robotników Stoczni im. Lenina w Gdańsku. Po kilku godzinach wiecowania  wielotysięczny tłum wyszedł z fabryki i śpiewając na zmianę „Międzynarodówkę” i pieśni patriotyczne, pomaszerował pod komitet wojewódzki PZPR. W południe strajkowano już w innych zakładach Gdańska. Milicja starała się rozpędzić tłum ale ciągle nadciągali nowi demonstranci. Skandowano: „Suche bułki dla Gomułki”. Władze centralne uznały, iż rozruchy należy stłumić siłą. 

Kolejny raz robotnicy wyrazili swoje poglądy w 1976 roku, kiedy gospodarka przestała wytrzymywać dotowanie żywności, a rząd ogłosił wprowadzenie podwyżek cen. Protest wybuchł w dość nieoczekiwanie i był bardzo żywiołowy. Dnia 25 czerwca, tuż po rozpoczęciu pierwszej zmiany w fabryce broni w Radomiu, robotnicy przerwali pracę, a dwie godziny później ruszyli pochodem na miasto, robiąc najpierw obchód sąsiednich fabryk. Po wydarzeniach tych, grupa opozycjonistów wystosowała dnia 23 września 1976 roku „Apel do społeczeństwa i władz PRL", w którym ogłoszono powstanie Komitetu Obrony Robotników - ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976 roku. 

Kolejny raz robotnicy pokazali swoją siłę w lipcu 1980 roku, kiedy władze po raz kolejny ogłosiły podwyżkę cen żywności. Było to bezpośrednim impulsem do wybuchu pokojowo przebiegającego buntu społecznego. W zdecydowanej większości zakładów pracy powstawały komórki wolnych związków zawodowych, które zrzeszały robotników. Tak narodziła się „Solidarność”, która stała się „ostoją i nadzieją” na lepsze jutro dla polskich robotników.

Mateusz Kusz

---

[1] Brzostek Błażej, Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950 – 1954), Warszawa 2002, s. 45

 Bibliografia:

Basta Jan, Spółdzielczość na Rzeszowszczyźnie w latach 1944-1974 : społeczna i ekonomiczna rola w rozwoju regionu, Warszawa 1998, 190s.

Brzostek Błażej, Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950 – 1954), Warszawa 2002, 187s.

Brzostek Błażej, Za progiem : codzienność w przestrzeni publicznej Warszawy lat 1955-1970, Warszawa 2007, 522s.

Cichocki Bartosz, Najważniejsze są kadry : Centralna Szkoła Partyjna PPR/PZPR, Warszawa 2006, 207s.

Dębska Agnieszka, Solidarność 1980 – 1981. Karnawał z wyrokiem, Warszawa 2005, 248s.

Dębska Agnieszka, Stan wojenny. Ostatni atak systemu, Warszawa 2006, 288s.

Dudek Antoni, PRL bez makijażu, Kraków 2008, 282s.

Głąbiński Stanisław, PRL bez maski, Warszawa 2005, 348s.

Gospodarka i społeczeństwo w czasach PRL-u (1944 – 1989), [red.] Kościk Elżbieta, Głowiński Tomasz, Wrocław 2007, 548s.

Grala Dariusz, Reformy gospodarcze w PRL (1982-1989) : próba uratowania socjalizmu, Warszawa 2005, 383s.

Kaliski Bartosz, Antysocjalistyczne zbiorowisko ? I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ Solidarność, Warszawa 2003, 150s.

Kot Wiesław, PRL czas nonsensu, Poznań 2007, 253s.

Madej Krzysztof, Spółdzielczość mieszkaniowa. Władze PRL wobec inicjatywy społecznej (1961 – 1965), Warszawa 2003, 137s.

Majowski Marcin, Polska Ludowa zaprasza : polityka turystyczna w czasach Edwarda Gierka, Warszawa 2008, 134s.

Mazurek Małgorzata, Socjalistyczny zakład pracy. Porównanie fabrycznej codzienności w PRL i NRD u progu lat sześćdziesiątych, Warszawa 2005, 303s.

Muszyńska Jolanta, Obraz codzienności w prasie stanu wojennego : Gdańsk, Kraków, Warszawa, Warszawa 2006, 301s.

Paczkowski Andrzej, Wojna polsko – Jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 – 22 VII 1983, Warszawa 2006, 280s

Skórzyński Jan, Kalendarium Solidarności 1980 – 1989, Warszawa 2005, 288s.

Sowiński Paweł, Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch turystyczny (1945 – 1989), Warszawa 2005, 311s.

Tymiński Maciej, PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956 – 1970, Warszawa 2001, 267s.