Pałac w Wilanowie

Król Jan III Sobieski nie chciał na stałe mieszkać w Warszawie. Kiedy został królem, apartamenty królewskie na zamku królewskim w Warszawie nie przedstawiały się zachęcająco. Monarcha przebudował je i ozdobił, podobnie jak pomieszczenia sejmowe, z pomocą królewskiego inżyniera, Tylmana z Gameren. Mimo remontów zamku, Jan III Sobieski wolał mieszkać na wsi.

Rezydencją monarchy został pałac w Wilanowie, barokowy obiekt wraz z założeniem ogrodowym usytuowanym nad jeziorem wilanowskim. Historia Pałacu Wilanowskiego rozpoczęła się dnia 23 kwietnia 1677 roku, kiedy to wioska zwana Milanów stała się własnością króla Jana III Sobieskiego. Wkrótce nazwę wioski zmieniono na Villa Nova, w nawiązaniu do tradycji antycznych, a po pewnym czasie spolszczono ją na Wilanów.

Początkowo zbudowana w tym miejscu rezydencja była niewielka, gdyż Augustyn Wincenty Locci, nadworny architekt króla, otrzymał za zadanie wzniesienie jedynie parterowego dworu. Sukcesy militarne i wzrost znaczenia Jana III Sobieskiego w następnych latach wpłynęły na znaczne poszerzenie pierwotnego projektu pałacowego. Augustyn Wincenty Locci w swoich koncepcjach tworzenia Wilanowa wzorował się na mieście, które stanowiło w kulturze europejskiej wzór miasta – Rzymie. Architekt chętnie przyznawał się do tej koncepcji, dlatego też na frontonie pałacu został wyryty napis „quo vetus urbs coluit nunc nova villa tenet.”[1] W miejscu pierwszego dworu powstał pałac Jana III Sobieskiego, w kolejnym etapie wybudowano piętro, następnie jadalnię, którą ulokowano na drugim piętrze i wieże połączone z pałacem galeriami. Wielka rozbudowa prowadzona była w latach 1677 - 1696. Pałac w Wilanowie była to typowa podmiejska rezydencja magnacka, w kształcie dworu polskiego z alkierzami.[2] W kształcie z 1696 roku, pałac w Wilanowie reprezentuje charakterystyczny typ barokowej rezydencji podmiejskiej entre cour et jardin.[3] Rezydencja łączy w sobie elementy dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej i francuskiego pałacu w stylu Ludwika XIV.

Na wyjątkową wartość pałacu składa się również oryginalna architektura, która jest efektem połączenia sztuki europejskiej ze staropolską tradycją budowlaną oraz zachowany wystrój malarsko - rzeźbiarski elewacji i wnętrz pałacowych, który w nawiązaniu do symboliki antycznej głosi apoteozę rodu Sobieskich i gloryfikację sukcesów militarnych króla Jana III Sobieskiego. Król sprowadzał świetnych artystów i wspaniałe dzieła sztuki z różnych stron Europy. Wystrój sztukatorski i malarski pałacu jest dziełem wybitnych twórców, m.in. Józefa Szymona Bellottia, Jerzego Siemiginowskiego – Eleutera oraz Michelangelo Palloni. Dekoracje w tarczach elewacji pałacowej wykonał Francesco Fumo.

Po śmierci króla Pałac Wilanowski stał się własnością jego synów. Niestety rezydencja po 1720 roku mocno podupadła. Nabyła ją jedna z najbogatszych kobiet w ówczesnej Polsce, Elżbieta Sieniawska. Przez kolejne dziesięciolecia pałac przechodził z rąk jednej do drugiej rodziny magnackiej.

---

[1] „co dawne Miasto czciło, teraz Nowa Willa zawiera.”

[2] izba narożna, kwadratowa lub prostokątna, wydzielona w bryle budynku lub dobudowana do niego,  wystająca przed czoło budynku, przykryta osobnym dachem.

[3] między dziedzińcem i ogrodem